Modern yaşamın getirdiği hareketsiz yaşam tarzı ve ergonomiden yoksun çalışma düzeni, birçok kas-iskelet sistemi hastalığını beraberinde getirmiştir. Bunlardan biri de toplumda oldukça sık görülen lomber disk hernisi, yani bilinen ismiyle bel fıtığıdır. Bel fıtığı, gerek yaşam kalitesini gerekse fiziksel kapasiteyi ciddi ölçüde etkileyen bir hastalık olarak karşımıza çıkıyor.
Bel Fıtığı Nedir?
Omurga, tıbbi ismi vertebra adı verilen kemiklerden oluşur ve bu kemikler arasında hareketi kolaylaştıran, darbe emici görevi üstlenen intervertebral diskler bulunur. Bu diskler, dış kısmında fibröz yapılı anulus fibrosus ve iç kısmında jel benzeri bir yapı olan nukleus pulposus içerir. nukleus pulposusun içeriği % 80 oranında sudan oluşmaktadır. Adeta içi su dolu bir balon gibi davranmakta ve omurların birlerlerine olan basınç yüklerine karşı bir amörtisör görevi yapmaktadır. Bel fıtığı, bu disklerin anulus fibrosus’un yırtılarak nukleus pulposus’un dışarı çıkması ve çevredeki sinir köklerine baskı yapmasıyla ortaya çıkar.
En sık L4-L5 ve L5-S1 seviyelerinde görülen bel fıtığı, sinir köklerini etkileyerek bel ağrısı, siyatik ağrısı, bacaklarda uyuşma ve ilerleyen durumlarda kas güçsüzlüğü gibi semptomlara yol açar.
Bu tip semptomlar taşmanın seviyesi, kişinin kilosu, omurganın düzensizliği ve deformasyonu gibi sebeplerde çok hafif yada çok ağır seyredebilir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Bel fıtığının oluşumunda hem mekanik hem de biyolojik faktörler etkilidir:
- Mekanik Faktörler: Hatalı duruş (postür), ağır yük kaldırma, ani bükülme veya dönme hareketleri, uzun süre oturma ya da ayakta durma.
- Biyolojik Faktörler: Yaşlanmaya bağlı disk dejenerasyonu, bacak boyu kısalığı, genetik yatkınlık ve obezite.
Ayrıca, mesleki faktörler (örneğin ağır fiziksel işlerde çalışanlar) ve düzenli egzersiz yapmama da önemli risk unsurlarıdır.
Belirtiler
- Lokal Bel Ağrısı: İlk ve en sık görülen belirtidir.
- Siyatik Ağrısı: Sinir köklerine baskı olması durumunda belden bacağa yayılan bir ağrı oluşur.
- Duyu ve Güç Kaybı: Bacaklarda uyuşma, karıncalanma ya da kas güçsüzlüğü.
- İdrar ve Gaita Kontrolünde Problemler: İleri vakalarda kauda equina sendromu gibi acil müdahale gerektiren durumlar gelişebilir.
Tedavi Yaklaşımları
Bel fıtığının tedavisi, semptomların şiddetine, hastanın yaşı ve yaşam tarzına bağlı olarak bireyselleştirilir.
- Konservatif (Cerrahi Olmayan) Tedavi
- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon:
Fizik tedavi, bel fıtığı tedavisinin temel taşlarından biridir. Manuel terapi, derin doku masajı, traksiyon (omurlar arasındaki mesafeyi genişletmek), yüzeyel yada derin ısıtıcılar ve elektroterapi ( TENS, ENTERFERANS) gibi ağrıyı azaltıcı yöntemler kullanılabilir. Ayrıca hastaya özel hazırlanan egzersiz programları ile omurga çevresindeki kasların güçlendirilmesi hedeflenir.
- Esneklik Egzersizleri: Kas gerginliğini azaltır.
- Core Stabilizasyon Egzersizleri: Omurgayı destekleyen kasların güçlenmesini sağlar.
- Medikal Tedavi: Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar (NSAID), kas gevşeticiler ve ağrı kesicilerle semptomlar kontrol altına alınabilir.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Ergonomik oturma düzenlemeleri, kilo kontrolü ve düzenli egzersiz ile hastalığın ilerlemesi önlenebilir.
- İnvaziv Girişimler
- Epidural steroid enjeksiyonları, sinir kökü üzerindeki inflamasyonu azaltarak ağrıyı kontrol edebilir.
- Radyo Frekans yöntemi ile ilgili seviyedeki bası yakarak kaldırılabilir.
- Cerrahi Tedavi
- Konservatif tedaviye rağmen semptomların şiddetli olduğu veya nörolojik kayıpların başladığı durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Diskektomi, mikrocerrahi yöntemlerle disk materyalinin çıkarılması en yaygın uygulanan prosedürdür.
Koruyucu Önlemler
- Doğru Duruş ve Ergonomi: Omurganın doğal eğriliklerini koruyarak oturmak ve yük taşırken dizleri bükerek hareket etmek gerekir.
- Düzenli Egzersiz: Yüzme, pilates gibi sporlar omurga sağlığını destekler.
- Ağırlık Yönetimi: Fazla kilo, omurga üzerine ekstra baskı uygulayarak disklerin dejenerasyonunu hızlandırır.
Sonuç olarak Bel fıtığı, modern çağın yaygın ancak önlenebilir bir hastalığıdır. Tedavi yaklaşımları ile hastaların büyük çoğunluğu cerrahiye gerek kalmadan iyileşme sağlayabilir. Ancak esas hedef, bel fıtığını önlemek için toplumda postür bilincini artırmak, fiziksel aktiviteyi teşvik etmek ve ergonomik çalışma koşullarını yaygınlaştırmak olmalıdır. Sağlıklı bir omurga, sağlıklı bir yaşamın anahtarıdır.
Uzm.Fzt.Rıdvan Türkmen
News
